कर (Tax) हा शब्द ऐकताच बहुतेकांच्या पोटात गडगडाट सुरू होतो. पगार मिळताच आपण निम्मे-तिमाही स्वप्न उभारत असतो, आणि लगेच लक्षात येतं की कर काकांनी आधीच त्यांचा हक्काचा हिस्सा उचलून ठेवलेला आहे. पण काळजी करू नका – आपण जर थोडंसं कर नियोजन शिकलो, तर ही “करकथा” थोडी विनोदी, थोडी हसरी, आणि नक्कीच हलकी होऊ शकते.

कर नियोजन म्हणजे काय?

कर नियोजन म्हणजे आपल्या उत्पन्नावर कायदेशीररीत्या कर कमी करण्याची युक्ती. यात काही जादू नाही, तर सरकारने दिलेल्या कपातींचा आणि सवलतींचा योग्य वापर. जसं एखादा गृहिणी खरेदी करताना सवलतीच्या टॅगकडे डोळे लावून बसते, तसंच करदात्यानेही या कलमांकडे लक्ष द्यायला हवं.

कलम 80C – करदात्यांचा सर्वात आवडता

80C म्हणजे कर कपातीचं सोन्याचं तिकीट. यातून तुम्ही १.५ लाख रुपये पर्यंतच्या गुंतवणुकीवर कर सवलत मिळवू शकता. यात PF, PPF, ELSS, जीवनविमा, गृहनिर्माण कर्जाचं मूलभूत हप्ता असे सगळे मित्र मंडळी येतात.

80D – आरोग्य आणि कर दोन्हीची बचत

आरोग्य विम्याचं प्रिमियम भरल्यास तुम्हाला २५,००० पर्यंत कपात (वरिष्ठ नागरिकांसाठी ५०,०००) मिळते. म्हणजे आजारी पडलात तरी विमा मदत करेल, आणि आजारी न पडता प्रिमियम भरलात तरी कर कपात मदत करेल.

गृहकर्जावरील करसवलत

स्वतःचं घर घेणं म्हणजे फक्त स्वप्नपूर्ती नाही, तर करसवलतीचं मोठं साधन आहे. गृहनिर्माण कर्जाच्या व्याजावर दरवर्षी २ लाख रुपयांपर्यंत कपात मिळते. म्हणजे बँकेला पैसे द्यायलाच हवेत, तर सरकारकडून थोडी गोड बातमीही घ्या.

NPS – निवृत्तीचं भांडार

National Pension System (NPS) मध्ये गुंतवणूक केली, तर 80CCD(1B) अंतर्गत तुम्हाला ५०,००० रुपयांची अतिरिक्त कपात मिळू शकते. म्हणजे निवृत्तीनंतरचा चहा आणि बिस्किटं सरकार आधीपासूनच प्रायोजित करतं.

इतर लहानमोठे पर्याय

• शैक्षणिक कर्जावरील व्याज कपात
• दानधर्मावर कपात (80G)
• सुकन्या समृद्धी योजना
• EPF वर मिळणारे फायदे

कर नियोजन करताना घ्यावयाची काळजी

१. फक्त कर वाचवण्यासाठी गुंतवणूक करू नका. आधी आपल्या गरजा, ध्येयं आणि जोखीम पाहा.
२. सर्व पुरावे जतन करा – कारण कर विभागाचं लक्ष वाघिणीपेक्षा तीक्ष्ण असतं.
३. वेळेवर रिटर्न भरा – उशिरा भरल्यास कर वाचवूनही दंड भरावा लागेल.

पु. ल. च्या भाषेत एक विचार

कर नियोजन म्हणजे पुण्यातील रिक्षावाल्याला “कसला रस्ता घेतोस?” असा प्रश्न विचारण्यासारखं आहे. उत्तर काहीही मिळालं तरी तुम्ही त्या रस्त्यावर बसलेले असता. पण जर थोडी माहिती घेतली, तर किमान “शॉर्टकट” चा उपयोग करून प्रवास सुखकर करता येतो.

निष्कर्ष

पगारदार व्यक्तींनी कर नियोजनाकडे ओझं म्हणून नाही, तर संधी म्हणून पाहायला हवं. सरकारने दिलेल्या कपाती वापरा, योग्य साधनांमध्ये गुंतवणूक करा, आणि हसत-खेळत कर भरा. कर टाळता येणार नाही, पण तो हलकाफुलका करता येतो.